Σκέψεις για το μέλλον της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα

Του Δημήτρη Κουρέτα

Γίνεται συζήτηση περί συνεργασίας του ΠΑΣΟΚ με το ΠΟΤΑΜΙ, ή και γενικότερης προσέλκυσης ψηφοφόρων του Ποταμιού στον χώρο της κεντροαριστεράς υπό το συντονισμό του ΠΑΣΟΚ. Ένα βασικό χαρακτηριστικό του Ποταμιού, αλλά και διαφοροποίηση από τη οργανωτική νόρμα των υπολοίπων κομμάτων του δημοκρατικού τόξου, είναι η χαλαρή έως ανύπαρκτη σύνδεση των ψηφοφόρων με τον κομματικό μηχανισμό. Τα ποσοστά που επιτυγχάνει το Ποτάμι ανά περιφέρεια είναι άσχετα με τη δράση ή ακόμη και την ύπαρξη κομματικής βάσης. Δεν υπάρχει επαφή των τοπικών οργανώσεων με τον κόσμο της κάθε πόλης. Οι ψήφοι έρχονται από ψηφοφόρους που στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άγνωστοι στο κόμμα. Συνολικά στη χώρα υπάρχουν λιγότεροι από 300 ενεργοί εθελοντές.

Ο ΣΘ και το επιτελείο του έχουν συνειδητά υποβιβάσει τις τοπικές οργανώσεις σε χειροκροτητές και αφισοκολλητές, απαγορεύοντας οποιαδήποτε πολιτική πρωτοβουλία. Δεν έχει λοιπόν να κερδίσει κάτι το ΠΑΣΟΚ απορροφώντας την οργάνωση. Στο πεδίο των θέσεων, η συμμετοχή των μελών/εθελοντών είναι ανύπαρκτη. Παρουσιάζεται μία δομή συμμετοχικής επεξεργασίας θέσεων για όλο το εύρος της πολιτικής, αλλά το αποτέλεσμα είτε έρχεται γραμμένο από άλλα κέντρα, είτε είναι εξαιρετικά ασθενές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περίφημη κινητοποίηση για τη δημιουργία θέσεων πριν 2 μήνες ψήφισαν διαδικτυακά μόνο 1500 άτομα. Στις βουλευτικές εκλογές τον Γενάρη του 2015 το ΠΑΣΟΚ έλαβε 307.230 ψήφους, ενώ το ΠΟΤΑΜΙ έλαβε 397.170. Τον Σεπτέμβρη του 2015 τα δύο κόμματα έλαβαν 364.549 και 237.421 ψήφους, αντίστοιχα. Όταν ξεκίνησε το ΠΟΤΑΜΙ, στο στελεχικό του δυναμικό βρέθηκαν πολίτες προερχόμενοι από όλους σχεδόν τους πολιτικούς χώρους εξαιρουμένων των άκρων.

Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, οι περισσότεροι προερχόμενοι από τη ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ εθελοντές δεν αισθάνονταν άνετα σε ένα κόμμα που στηρίχθηκε σε μία μη δημοκρατική οργάνωση και αποχώρησαν. Από την πρώτη στιγμή στο Ποτάμι βρέθηκαν μέλη προερχόμενα και από τον φιλελεύθερο χώρο. Μάλιστα, όπως εγώ τα έζησα, ήταν και πολύ ενδιαφέροντες άνθρωποι με προτάσεις. Ειδικά στην Αττική βρέθηκαν πολλοί Δρασίτες, οι οποίοι από νωρίς σχημάτισαν ομάδες και προωθούσαν τα δικά τους άτομα στις θέσεις. Εν κατακλείδι, οποιαδήποτε συνεργασία και να αποφασισθεί μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Ποταμιού σε επίπεδο ηγεσίας, είναι αμφίβολο αν θα φέρει κόσμο που θα παραμείνει στο σχήμα και τολμώ να πω ότι θα διαλύσει σύντομα και τα δύο κόμματα. Από τους 417.866 ψηφοφόρους του Ποταμιού στις περυσινές ευρωεκλογές του, το μεγαλύτερο ποσοστό που θα μπορούσαν να έρθουν σχετικά εύκολα στο ΠΑΣΟΚ δεν ξαναψήφισε ΠΟΤΑΜΙ στις βουλευτικές του Σεπτέμβρη, άρα όσοι μιλούν για συνέδριο ΠΑΣΟΚ με Ποτάμι αγνοούν τα παραπάνω.

Πώς θα ανακάμψει το ΠΑΣΟΚ και η κεντροαριστερά στη θέση που απαιτεί η κοινωνία;

Αναμφίβολα, για την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς έχουν μιλήσει πολλοί και έχουν γράψει περισσότεροι. Επιστήμονες, πολιτικά στελέχη, νυν και πρώην βουλευτές, τέως υπουργοί, διανοούμενοι. Όλοι οι παραπάνω κατέβαλαν τα τελευταία χρόνια ειλικρινείς προσπάθειες, χωρίς όμως να προσεγγίζουν το ζητούμενο. Εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, δεν είναι αυτή η απαραίτητη συνταγή. Καταρχάς, η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ, την Ένωση Κεντρώων και τη ΧΑ ήταν κατά κύριο λόγο τιμωρητική. Τιμωρητική καταρχήν στο ΠΑΣΟΚ, και λιγότερο στη Ν.Δ., η οποία σε κάθε περίπτωση διατηρεί ένα σκληρό πυρήνα που θα ψηφίζει πάντα Ν.Δ. ανεξαρτήτως οποιασδήποτε εξέλιξης.

Άρα πρέπει να βρεθεί τρόπος ώστε να αποφορτιστεί το αρνητικό κλίμα απέναντι στο ΠΑΣΟΚ.

Μέσα από τη συναναστροφή μου με την κοινωνία σχημάτισα τα εξής συμπεράσματα:

1. Ο κόσμος που απομακρύνθηκε από το ΠΑΣΟΚ δεν άλλαξε ιδεολογία. Απομακρύνθηκε εξαιτίας της ανακολουθίας του ΠΑΣΟΚ με την ιδεολογία του κυρίως πριν το 2009.
2. Σε μεγάλο βαθμό, η διόγκωση του Δημοσίου δημιούργησε μία πανίσχυρη πολιτικά συντεχνία που, μετακινούμενη μαζικά από κόμμα σε κόμμα ανάλογα με τις υποσχέσεις του κάθε πολιτικού, αφαιρεί τον ιδεολογικό χαρακτήρα από την ψήφο της. Ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ για να μη χάσουν τη δουλειά τους, τη σύνταξη, το εφάπαξ κλπ., αδιαφορώντας για το ότι ταυτόχρονα ψηφίζουν τις ιδεοληπτικές πολιτικές των Συριζαίων. Αυτό τον κόσμο δύσκολα μπορεί ένα κόμμα να τον επανεντάξει χωρίς σκληρές δεσμεύσεις προς τη συντεχνία.
3. Ο παλιός ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ, όταν ακούει τα ίδια ονόματα στο κόμμα, αντιδρά έντονα και ενίοτε ακραία. Έχουν συνδεθεί με τη σημερινή κατάντια της χώρας και παραμένοντας στο κέντρο της πολιτικής σκηνής δε δείχνουν μεταμέλεια στην πράξη.
4. Στην παρούσα φάση το ΠΑΣΟΚ δεν θα κερδίσει από συνεργασίες. Η συρρίκνωση του έχει δημιουργήσει έναν σχετικά συμπαγή πυρήνα που πρέπει να προσελκύσει πολίτες, όχι οργανωμένες ομάδες πολιτών από άλλους πολιτικούς χώρους.
5. Το Ποτάμι και η Ένωση Κεντρώων προσέλκυσαν κόσμο της κεντροαριστεράς χωρίς πολιτική σπονδυλική στήλη, προτάσσοντας μόνο «καθαρά» πρόσωπα που δεν έχουν συνδεθεί με φαύλη διακυβέρνηση.

Προτείνω λοιπόν τα εξής:

1. Σταδιακά και με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, τα παλιά στελέχη να μετακινηθούν οικειοθελώς σε ένα think tank του κόμματος, όπως πολύ σωστά έπραξε μόνος του ο Κώστας Λαλιώτης. Να παραμείνουν αν το επιθυμούν σε μία επιτροπή σοφών και έμπειρων πολιτικών, να διατηρήσουν την επικοινωνία με τις τοπικές κοινωνίες, να δραστηριοποιηθούν ως αιρετοί στους ΟΤΑ, χωρίς όμως να επανέλθουν σε εκτελεστική θέση στο κόμμα, σε θέση βουλευτή, υπουργού, γραμματέα υπουργείου, μέλους ΔΣ σε κρατικό οργανισμό κλπ.
2. Να επαναπροσδιοριστεί πολιτικά ο χώρος, δεσμευόμενη η ηγεσία ότι θα πάψει η ενασχόληση κυρίως με οργανωμένες συντεχνίες και ότι θα αγωνιστεί για τους μισθωτούς του καθαρά ιδιωτικού τομέα (όχι ΔΕΚΟ - τράπεζες φυσικά), τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους αγρότες, τους ανέργους, τους νέους. Μία καλή ιδέα θα ήταν να ευθυγραμμιστεί με τις κύριες τάσεις των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για αρχή. Μία ανοιχτή δημιουργική συνεργασία προς συνδιαμόρφωση του μίγματος πολιτικής μας με βάση τις θετικές εμπειρίες των Ευρωπαίων σοσιαλιστών θα έδινε και προς τα έξω ένα μήνυμα ότι το ΠΑΣΟΚ, και κανένας άλλος πολιτικός χώρος, παραμένει ο σταθερός πόλος της ευρωπαϊκής πορείας του Νότου. Αν φυσικά μπορεί να το κάνει.
3. Να αναπτυχθεί κομματικός μηχανισμός με δημοκρατικές αρχές. Τα όργανα να είναι αντιπροσωπευτικά της κοινωνίας και όχι αποτέλεσμα συμμαχιών.
4. Να υπάρξει καταστατική δέσμευση για τα στελέχη που καταλαμβάνουν θέσεις είτε στα ψηφοδέλτια, είτε σε άλλες θέσεις. Να απαιτούνται τα λεγόμενα «Ένσημα» στην αγορά, στην κοινωνία, στις συλλογικότητες για την πλειοψηφία των στελεχών, αφήνοντας ένα ποσοστό για στελέχη που αυτοπροσδιορίζονται σαν πολιτικά πρόσωπα και απασχολούνται «επαγγελματικά» με την πολιτική. Κάτι τέτοιο δεν είναι ντροπή, αυτή η πρακτική υφίσταται σε όλες τις χώρες υπό αυστηρούς δεοντολογικούς περιορισμούς.

Με καινούργια πρόσωπα, διαφανή και δημοκρατική οργανωτική δομή, συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις ευθυγραμμισμένες με τους Ευρωπαίους σοσιαλιστές και σαφή προσανατολισμό σε πολιτικές που επικεντρώνουν σε μισθωτούς, ελεύθερους επαγγελματίες, ανέργους και νέους, το ΠΑΣΟΚ μπορεί σε σύντομο χρονικό διάστημα να φτάσει άνετα το ένα εκατομμύριο ψηφοφόρους. Αλλιώς πολύ σύντομα θα διαλυθεί ήσυχα.