Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011

Γουρνοσφαξιές & Τσικνοπέμπτη στην Βαλύρα

Τα Χοιροσφάγια ή Γουρνοσφαξιές στην καθομιλουμένη της περιοχής μας, από τα Βυζαντινά χρόνια έως την 10/ετία του '70 , αποτελούσαν ουσιαστική ανάγκη επιβίωσης των ντόπιων πληθυσμών. Κάθε οικογένεια, εξέτρεφε κάθε χρόνο από ένα γουρούνι, τον οποίο έσφαζαν και το περισσότερο κρέας του γινότανε παστό και λουκάνικα. Αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος διατήρησης του κρέατος,αφού ψυγεία δεν υπήρχαν.Η ημέρα των "Χοιροσφαγίων" ξεκινούσε την αυγή με το άναμμα της φωτιάς για να γίνει το νερό πολύ καυτό , με το οποίο θα μαδούσαν το γουρούνι. Λίγο μετά έφθανε ο τελών χρέη χασάπη χωρικός με την ομάδα του που είχε ειδοποιηθεί από πριν και περιλάβαιναν το ''άτυχο'' το ζώο, συχνά με πολύ δυσκολία, λες και αυτό είχε δει τη νύχτα κακό όνειρο.Oι χοιροσφάχτες ήταν συνήθως ομάδες φίλων μεταξύ τους,που έσφαζαν το χοιρινό του καθενός με τη σειρά και έτρωγαν τον πρώτο μεζέ,που ήταν ο καρούτζος,κομμάτι κρέατος από το λαιμό του γουρουνιού στο σημείο που είχε γίνει η τομή του σφαξήματος.Συνέβαινε πολλές φορές και ενώ ο μεζές αυτός ψηνόταν στα κάρβουνα,το χοιρινό καίτοι σφαγμένο,σηκωνόταν και γεμάτο αίματα έτρεχε μέσα στην αυλή ή τον κήπο του σπιτιού, έως που έπεφτε σε λίγο άψυχο. Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου ήταν για τα χοιρινά η μαύρη για αυτά επέτειος των χοιροσφαγίων. Το κρέας , αφού το τσιγάριζαν, έβγαζαν το λίπος, μέσα στο οποίο συντηρούσαν τις τσιγαρίδες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, έως τελικής ''κατανάλωσης''.

Τσικνοπέμπτη... τσίκνα σ' όλο το χωριό
Τσικνοπέμπτη είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας της λεγόμενης κρεατινής των Απόκρεω. Ο εορτασμός αυτής της ημέρας είναι ένα έθιμο συνακόλουθο των Χοιροσφαγίων.Χαρακτηριστικό του είναι το κάπνισμα και ψήσιμο «τσίκνισμα» του κρέατος στα κάρβουνα. Πρώτη ύλη συνήθως για το κάπνισμα είναι(ήταν πια) οι κυπαρισσόκλαρες που έδιναν ανεπανάληπτο άρωμα στην ατμόσφαιρα και μοναδική γεύση στους μεζέδες. Από το τσίκνισμα αυτό έχει πάρει και το όνομα της η ημέρα. Μετά το ψήσιμο,γύρω από τη φωτιά και τα καζάνια,άρχιζε το τσιμπούσι με άφθονο κρασί,τραγούδι και χορό. η τσίκνα ήταν διάχυτη παντού και ένα ολόκληρο χωριό ''πνιγόταν'' μέσα σε αρωματικούς καπνούς. Οι πιτσιρικάδες μέσα από όλα τα άλλα,εξασφάλιζαν και την ''μπάλα'' της χρονιάς.Η φούσκα του χοιρινού φουσκωνόταν και δενόταν σφιχτά ο λαιμός της. Πολλοί έβαζαν μέσα και λίγα σπυριά από καλαμπόκι για να κουδουνάει με το κλότσημα. Ύστερα άρχιζε το ''κλοτσοσκούφι' στις αλάνες και η αυτοσχέδια μπάλα γινότανε όλο πιο σφιχτή και πιο βαριά από το χώμα που κόλλαγε,καθώς κύλαγε καταγής. Απίστευτο το γεγονός αυτό για τους σημερινούς πιτσιρικάδες, που έχουν άφθονα παιχνίδια και μπάλες.Βέβαια άγνωστη είναι για τις σημερινές γενεές και η ιστορία της Τσικνοπέμπτης,αφού πολλοί την ταυτίζουν πλέον με μια έξοδο την ημέρα αυτή σε κάποια ταβέρνα.
ΙΕΛ

Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2011

Η καλαμωτή στην Μαυροζούμενα και ο πονηρός βλάχος

Το ψάρεμα κάποτε στο ποτάμι της Μαυροζούμενας ήταν μια πολύ συχνή ενασχόληση των Βαλυραίων.Τα ψάρια του γλυκού νερού,σε παλιές εποχές, ήταν τα μόνα διαθέσιμα. Θαλασσινά δεν υπήρχαν αλλά και η φτώχεια ανάγκαζε τον κόσμο να ψαρεύει στο ποτάμι μας,για να συμπληρώσει το οικογενειακό τραπέζι. Τότε η μόλυνση δεν είχε μολύνει τα νερά και κάθε τι ποταμίσιο ήταν καθαρό και κατάλληλο προς βρώση. Τρόποι ψαρέματος υπήρχαν αρκετοί. Ένας πιο συνηθισμένος και μεγάλης απόδοσης τρόπος ήταν η καλαμωτή,όπως αυτή διακρίνεται στην διπλανή φωτογραφία.Η κυρά Θανάσω η μυλωνού που άλεθε το σιτάρι στον παλιό μύλο του χωριού,είχε παράλληλα στήσει στην κοίτη της Μαυροζούμενας και την καλαμωτή της, για να τρώει κανένα ψαράκι αυτή και οικογένειά της. Πλούσια ήταν κάθε φορά η ψαριά γεμάτη κεφαλόπουλα,τριχόπουλα, χαμοσούρτια, χέλια, και καβούρια.Ροβόλαγε νωρίς πρωί-πρωί και γέμιζε το καλάθι της.Με τα πολλά και με τα λίγα,πήρε πρέφα την καλαμωτή και ένας τσοπάνος που είχε το μαντρί του απόπερα στις ελιές και του μπήκε η ιδέα να φάει και αυτός κανένα ψαράκι. Μόνο που ''γλυκάθηκε'' από τη πρώτη φορά και του έγινε συνήθεια. Έτσι λοιπόν έπαιρνε τα άγρια χαράματα τη καρδάρα του και ξάφριζε κυριολεκτικά την καλαμωτή.Η κυρά Θανάσω ήταν πολύ έξυπνη γυναίκα και γρήγορα την ψιλιάστηκε τη δουλειά. Αμέσως έβαλε σε εφαρμογή σχέδιο για την ''σύλληψη'' και την παραδειγματική τιμωρία του δράστη. Έτσι μια νύχτα γέμισε μπροστογιομή την τσιάγκρα της με μπαρούτι,προσθέτοντας αντί για σκάγια,χοντρό αλάτι και ψιλοφάσολα!!! Κρύφτηκε λοιπόν από τις πέντε τα χαράματα πίσω από κάτι λιγιές με το όπλο της προτεταμένο και περίμενε τον απρόσκλητο επισκέπτη. Πράγματι αυτός δεν άργησε να φανεί,σα σκιά μέσα στο σκοτάδι,κρατώντας την καρδάρα του,που αντί για γάλα τα πρωινά,την ''ασήμωνε'' πρώτα τώρα τελευταία με φρέσκα ψαράκια Μαυροζούμενας.Η κυρά Θανάσω τον άφησε να πλησιάσει στην καλαμωτή και όταν αυτός έσκυψε να πάρει τη λεία του,σηκώθηκε όρθια και του φώναξε:Αλτ μπαγάσα και σ' έφαγα. Δεν περίμενε περαιτέρω ενέργειες του δράστη και αμέσως του έσκασε μια μπαταριά στα προτεταμένα από το σκύψιμο οπίσθια του. Τρομαγμένος ο βλάχος τόβαλε στα πόδια πετώντας τη καρδάρα κατάχαμα και ακόμα τρέχει από το τσούξιμο του αλατιού στον πισινό του. Ένας Θεός ξέρει που στα καπινίδια έχει σκαπετήσει, αφού ακόμα τρέχει!!!
ΙΕΛ

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011

16 επαναστατικά κινήματα μέχρι τη μέρα της λευτεριάς

Για να φτάσουμε στο 1821 το ελληνικό έθνος έδωσε πολλούς αγώνες για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού με βαρύτατο φόρο αίματος.

Tου Στεφ. B. Aναγνώστου
anagnostou@elefteros.gr

Η παρουσίαση της νέας παραγωγής του τηλεοπτικού Σταθμού «Σκάϊ» για την Επανάσταση του 1821 με μια «σύγχρονη ματιά» και «όπως δεν την έχουμε ξαναδεί», όπως χαρακτηριστικά διαφημίζεται, προκαλεί σοβαρές αντιδράσεις σε πολλούς τηλεθεατές, επειδή παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο, ο οποίος, ξεφεύγει από τα αποδεκτά επιστημονικά όρια, μέσα στα οποία οφείλουν να κινούνται εκείνοι που γράφουν Ιστορία, καθώς δείχνει να λησμονεί βασικά γεγονότα, που οδήγησαν στην Επανάσταση του 1821. Το αποτέλεσμα είναι ότι εξ αιτίας της παραλείψεως αυτής, η Ιστορία όπως εξελίσσεται και «βλέπεται» από την περίφημη «σύγχρονη ματιά» δίνει την εντύπωση, αν όχι την βεβαιότητα, ότι το όλο τηλεοπτικό και εκδοτικό τελικά εγχείρημα, να ξαναγραφεί δηλαδή η ιστορία του 1821 στοχεύει, κατ αρχήν στην υποβάθμισή της ως μία από τις κορυφαίες περιόδους της Ιστορίας του Ελληνικού Εθνους, το οποίο βέβαια δεν δημιουργήθηκε το 1821 αλλά προϋπήρχε χιλιάδες χρόνια πριν, Παράλληλα όμως η τηλεοπτική αυτή παραγωγή δείχνει να έχει ως στόχο την «λείανση» αν όχι και την απάλειψη των αιχμηρών και αιματοβαμμένων ιστορικών γεγονότων, είτε με την παράλειψη της αναφοράς τους είτε με την διαστρέβλωσή τους, τα οποία όμως υπήρξαν, είναι καταγεγραμμένα αλλά και υπογεγραμμένα με το αίμα χιλιάδων ελλήνων και το οποίο κατ ουσία έθρεφε και πότιζε το δένδρο της Ελευθερίας κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας!

Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2011

Η μισή... αλήθεια είναι καμιά φορά χειρότερη από το ψέμμα!

Είναι αλήθεια ότι ξαφνιάστηκα ευχάριστα από την πρωτοβουλία του ΣΚΑΪ να δημιουργήσει ντοκιμαντέρ για τον αγώνα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων που ξεκίνησε το 1821. Μία παραγωγή που έλειπε σαν οργανωμένη προσπάθεια, αλλά και ακριβή και αισθητικά άρτια.Είναι όμως αλήθεια ότι από τον τίτλο της, από το διαφημιστικό της, με ξένισε και με εξόργισε...Η αλήθεια είναι ότι η επανάσταση των Ελλήνων το 1821, οδήγησε στη δημιουργία, για πρώτη φορά μετά ίσως από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μίας Ελληνικής κρατικής οντότητας. Σε καμία όμως περίπτωση, δεν αποτέλεσε τη γέννηση ενός Έθνους. Αυτό στον ΣΚΑΪ το κατάλαβαν νωρίς και μετά από αντιδράσεις, το άλλαξαν με την ιστορική αλήθεια της γέννησης ενός Έθνους-Κράτους... Η συνέχεια, όμως, ήταν χειρότερη και πραγματικά δεν βλέπω πώς μπορεί να "μαζευτεί", ένα τόσο μεγάλο, με εθνικές διαστάσεις, τηλεοπτικό ατόπημα... Στη σύγχρονη εποχή είναι πολύ μεγάλη υπόθεση η επικοινωνία και η πληροφορία. Έχει το σημαντικότερο ρόλο από ποτέ... Δεν είμαι ιστορικός. Δεν θέλω να κάνω τον έξυπνο. Βασίζομαι σε όσα μου δίδαξαν οι Ιστορικοί που είχα στο σχολειό μου. Και δεν νομίζω ότι το σχολειό μου δεν μου έμαθε γράμματα... Με αυτά λοιπόν τα λίγα που ξέρω, έχω να καταθέσω αυτά: Το Ελληνικό Έθνος, όπως αυτό ορίζεται από την αρχαία εποχή, λόγω και των συνθηκών τότε, ποτέ δεν ταυτίστηκε και δεν προσδιορίστηκε στα όρια μίας κρατικής οντότητας. Οι λόγοι, κατά την άποψή μου, λόγοι διοικητικοί και λόγοι ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων, λόγοι που κρατούν μέχρι σήμερα, σαν μία ιστορική απόδειξη ότι είμαστε γνήσιοι απόγονοι μίας νοοτροπίας και ενός πολιτισμού που δεν μπορεί εύκολα να μας κρατήσει μαζί, κάτω από μία διοίκηση ενιαία...Πόλεις-κράτη, πολλές ονομασίες, αλλά και ένα όνομα που πάντοτε χαρακτήριζε και προσδιόριζε αυτόν το λαό, σαν κοινωνό ίδιου αίματος (όμαιμον), ίδιας θρησκείας (ομόθρησκον), εθίμων και ηθών (ομόδοξον), κοινών χώρων λατρείας, κοινού πολιτισμού: Έλληνες. Αυτό το όνομα, δεν το ανακάλυψε ο Κοραής φυσικά, αλλά αποτέλεσε τον συνεκτικό κρίκο που -όχι τυχαία- συνέδεσε τις γενιές των Ελλήνων από την αρχαιότητα και επικράτησε όταν αποφασίσαμε να κάνουμε δικό μας κράτος.Είναι ιστορική αλήθεια ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και το Βυζάντιο δεν αποτέλεσαν ποτέ Ελληνικά Κράτη. Ήταν κρατικές οντότητες όπου οι Έλληνες ήταν κυρίαρχοι κυρίως πολιτιστικά και διοικητικά. Σήμερα υπάρχουν δύο κράτη Ελληνικά (συχνά το ξεχνάμε ή δεν μας αφήνουν να το θυμόμαστε): Η Ελλάδα και η Κύπρος, με την δεύτερη να ευχόμαστε να είναι ένα δικοινοτικό κράτος, αλλά de facto μέχρι σήμερα είναι διασπασμένη σε δύο, το Ελληνοκυπριακό Κράτος και το Τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος.Η αλήθεια είναι πραγματικά πολύ περίεργη υπόθεση. Μπορείς να την πεις με τέτοιο τρόπο που και κανένας να μην μπορεί να σου πει τίποτα, αλλά και να κρύψεις την ίδια την αλήθεια... Αυτή η άτιμη εποχή της πληροφορίας και της επικοινωνίας...
Αλήθειες λοιπόν και ψέμματα που κάνουν τη διαφορά στο περίφημο "ντοκιμαντέρ":