Νυγμοὶ Εὐθυντήριοι

Αθανάσιος Α. Τσακνάκης
Θεολόγος – Φιλόλογος
Νυγμοὶ Εὐθυντήριοι
Οι «Νυγμοὶ Εὐθυντήριοι» αποσκοπούν να καταστούν μία σειρά νεοελληνικών μεταφράσεων πολύτιμων κειμένων τής Αρχαίας Ελληνικής και τής Βυζαντινής Γραμματείας, με περιεχόμενο συμβουλευτικό και προτρεπτικό, διδακτικό και ενθαρρυντικό. Τα κείμενα συνοδεύονται από διευκρινιστικές υποσημειώσεις, επεξηγηματικά σχόλια και επίκαιρες αναλύσεις. Η ενδεχόμενη ηλεκτρονική ή έντυπη αναπαραγωγή και διάδοσή τους, καθώς και η τυχόν μετάφρασή τους σε άλλες γλώσσες, επιτρέπεται μόνον υπό τον απαρέγκλιτο όρο τής αυστηρής διατήρησης τής απόλυτης ακεραιότητας τού περιεχομένου τους.
Αντίπατρος και Φίλιππος
οι Θεσσαλονικείς
Επιγράμματα1
[1] Αντίπατρος2

Ούτ’ εξαιτίας νόσου, εγώ, η Ροδόπη, κ’ η μητέρα μου, η Βοΐσκα,
ούτ’ εξαιτίας εχθρικού δόρατος έχουμε κατακλιθεί,
αλλά οι ίδιες, όταν ο αγριωπός Άρης έφλεγε την πατρίδα μας,
την πόλη τής Κορίνθου3, επιλέξαμε τον άλκιμο Άρη.
Με σκότωσε η μητέρα μου με σίδερο που σφάζει,
και δεν λυπήθηκε η δύσμοιρη ούτε τον δικό της βίο,
1 Πρόκειται γιά δύο εκλεκτά επιγράμματα από την Παλατινή Ανθολογία: το VII 493 (τού Αντιπάτρου) και το IX 575 (τού Φιλίππου). Γιά την νεοελληνική μετάφρασή τους χρησιμοποιήθηκε το πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείμενο των εκδόσεων «Loeb Classical Library» και «Les Belles Lettres».
2 Ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς ήταν επιγραμματοποιός και έζησε ανάμεσα στα τέλη τού α΄ π.Χ. και στις αρχές τού α΄ μ.Χ. αιώνα.
3 Στα 146 π.Χ. οι άπληστοι Ρωμαίοι κατακτητές αφάνισαν την περικαλλή πόλη τής Κορίνθου εξολοθρεύοντας όλο τον ανδρικό πληθυσμό, υποδουλώνοντας τον γυναικείο και παιδικό, ληστεύοντας ένα αμέτρητο πλήθος ελληνικών έργων τέχνης και παραδίδοντας στην φωτιά όλα τα οικοδομήματα τής πόλης. Επί έναν αιώνα η Κόρινθος παρέμεινε έρημη και ακατοίκητη. 1
αλλά εναυχένιο βρόχο4 πέρασε στον λαιμό της,
επειδή γιά εμάς καλύτερος από την υποδούλωση
είναι ο θάνατος που απελευθερώνει.
[2] Φίλιππος5
Ταχύτερα ο ουρανός θ’ αποσβέσει τ’ άστρα
ή ο ήλιος απευθείας φωτεινή θα κάνει την νύχτα
κ’ η θάλασσα νάμα γλυκό, αντλήσιμο, γιά τους θνητούς θα έχει
και νεκρός θα επανέλθει σε χώρο ζωντανών,
παρά κάποτε το τρισένδοξο όνομα τού Ομήρου, γιού τού Μαίονα,
θ’ αρπάξει η λήθη από τις γέρικες σελίδες του6.
* * *
Χωρίς εκτενή σχολιασμό, το πρώτο εκ των δύο σαφέστατων και ιστορικώς τεκμηριωμένων επιγραμμάτων αφιερώνεται στους αφελής – αν μη τι άλλο – υμνητές τής κάθε είδους και κάθε εποχής και κάθε προσωπείου «Pax Romana», και το δεύτερο στους κάθε ιδεοληπτικής αποχρώσεως αρνητές τής ελληνικής κλασικής παιδείας. Στους πρώτους, προκειμένου να επανεξετάσουν ευθαρσώς την επιστημονική, άρα και την ηθική, πορεία τους, και στους δεύτερους, με την καλοπροαίρετη υπόμνηση ότι οι προσωπικές παιδευτικές επιλογές τους έχουν ήδη ποικιλοτρόπως κριθεί, οριστικά και αμετάκλητα, ως αμελητέες ή και καταγέλαστες πολλούς αιώνες πριν από την βιολογική γέννηση των σύγχρονων φορέων τους.
Αθανάσιος Α. Τσακνάκης
24/10/2016
4 «Εναυχένιος βρόχος»: η θηλιά που τοποθετείται γύρω από τον λαιμό.
5 Ο Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς ήταν επιγραμματοποιός και έζησε ανάμεσα στα τέλη τού α΄ π.Χ. και στις αρχές τού α΄ μ.Χ. αιώνα.
6 Εννοείται: ούτε θα εξαφανίσει η λήθη μέσα από τα παμπάλαια έργα του (Ιλιάδα και Οδύσσεια). 2