Η ΑΝΑΙΜΑΚΤΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ. (30-9-1944)

Του Γρηγόρη Κριμπά.

Πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια η Τρίπολη διέτρεξε έναν θανάσιμο κίνδυνο. Ευτυχώς, πρόλαβε, για λίγο, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπουργός και εκπρόσωπος της κυβέρνησης εθνικής ενότητας που είχε συγκροτηθεί στην Αίγυπτο με εντολή του Τσώρτσιλ υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου και ο κίνδυνος απεσοβήθη. Αν δεν προλάβαινε, θα ζούσε και η Τρίπολη την τραγωδία που βίωσε ο Μελιγαλάς, οι Γαργαλιάνοι και η Πύλος. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Βρισκόμαστε στο Σεπτέμβρη του 1944. Οι γερμανοί έχουν φύγει από την Τρίπολη και η πόλη βρίσκεται στα χέρια των ταγμάτων ασφαλείας του συνταγματάρχη Διον. Παπαδόγγονα. Μεγάλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη αποδεσμεύτηκαν από της επιχειρήσεις της Μεσσηνίας και έφθασαν απειλητικές στις παρυφές της αρκαδικής πρωτεύουσας. Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη και μύριζε θάνατο. Με τη μεσολάβηση του Π. Κανελλόπουλου έγινε μια ιστορική συνάντηση και άρχισαν διαπραγματεύσεις.

Συναντήθηκαν: Ο υπουργός Π. Κανελλόπουλος, ο διοικητής των ταγμάτων ασφαλείας συνταγματάρχης Διον. Παπαδόγγονας, ο εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ αντισυνταγματάρχης Σπ. Τσικλητήρας (αδελφός του ολυμπιονίκη), ο σμήναρχος Βήλος εκπρόσωπος του υπουργού, ο άγγλος Πάρκερ και ο καπετάνιος του 11^ου συντάγματος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Αθαν. Παπαγεωργίου. Σκοπός η αναίμακτη παράδοση της Τρίπολης. Η διαπραγμάτευση είχε αίσιο τέλος και αποτυπώνεται στο παρακάτω πρωτόκολλο.

«ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ

Συνθηκολογήσεως προς παράδοσιν της Τριπόλεως και αποχωρήσεως των τμημάτων του Β΄ Αρχηγείου Χωροφυλακής Πελοποννήσου (σ.σ. Ταγμάτων Ασφαλείας).

Εν Τριπόλει σήμερον την 30ήν του μηνός Σεπτεμβρίου 1944 οι υπογεγραμμένοι Παπαδόγγονας Διον. Συν/χης Πεζικού, Αρχηγός του Β΄ Αρχηγείου Χωρ/λακής Πεπ/σου αφ’ ενός και Τσικλητήρας Σπύρος Αντ/χης Πυρ/κού Διοικητής της ΥΙΙΙ Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ και υπό την διαιτησίαν του κ. Υπουργού Αντιπροσώπου της Ελληνικής Εθνικής Κυβερνήσεως, διαταγή του οποίου γίνεται η παράδοσις της πόλεως Τριπόλεως συνεφώνησαν τα κάτωθι:

1.  Συμφώνως τη διαταγή του ως άνω κ. Υπουργού Αντιπροσώπου της Εθνικής Κυβερνήσεως κ. Κανελλοπούλου Παν. η πόλις της Τριπόλεως θα παραδοθεί εις τον στρατόν του ΕΛΑΣ εντός της σήμερον.

2.  Άπας ο βαρύς οπλισμός ο υπάρχων εις χείρας των τμημάτων του Β΄ Αρχηγείου Χωροφυλακής να παραδοθεί εις τον στρατόν του ΕΛΑΣ εις άς θέσεις ευρίσκεται.

3.  Τα τμήματα του Β΄ Αρχηγείου Χωρ/κής Πελ/σου συγκεκροτημένα με επικεφαλής τους αξιωματικούς των, φέροντα τον ελαφρόν οπλισμόν των θα εγκαταλείψουν την πόλιν συνοδευόμενα υπό μικρών τμημάτων Αγγλικού στρατού και του ΕΛΑΣ προς ασφάλειάν των κατά την διαδρομήν.

4.  Τα τμήματα του Β΄ Αρχηγείου θα αχθώσιν εις Ναύπλιον, όπου επιβιβαζόμενα πλοίων θα μεταφερθώσιν εις Νήσον Σπέτσας. Τα τμήματα επιβιβαζόμενα πλοίων και κατά την επιβίβασίν των θα παραδώσωσιν εις την ακτήν του Ναυπλίου άπαντα τον οπλισμόν των, πλην των αξιωματικών οίτινες θα διατηρήσωσι τούτον (ατομικά πιστόλια).

5.  Ο στρατός του ΕΑΜ υπόσχεται πλήρη ασφάλειαν ζωής και αξιοπρεπείας των τμημάτων του Β΄ Αρχηγείου Χωροφυλακής τόσον κατά την διαδρομήν, όσον και κατά την επιβίβασίν των και παραμονήν των εις Σπέτσας μέχρι αναλήψεως τούτων υπό της αφιχθησομένης Εθνικής Ελληνικής Κυβερνήσεως, η οποία και θα κρίνει περί της τύχης τούτων.

6.  Όσοι των αξιωματικών και οπλιτών των τμημάτων του Β΄ Αρχηγείου Χωροφυλακής δεν επιθυμούσι ν’ ακολουθήσωσι τα τμήματα και θέλουσι να παραμείνωσι εις Τρίπολιν, δύνανται να παραμείνουσι συγκεντρούμενοι εις τας στρατώνας της Τριπόλεως, αφού παραδώσωσι τα όπλα των εις τον ΕΛΑΣ. Την ασφάλειαν των ούτω συγκεντρωθησομένων αξιωματικών και οπλιτών εγγυάται ο στρατός του ΕΛΑΣ και ο Υπουργός Αντιπρόσωπος της Ελληνικής Εθνικής Κυβερνήσεως Κανελλόπουλος Παναγιώτης.

7.  Ο Υπουργός Αντιπρόσωπος της Ελληνικής Εθνικής Κυβερνήσεως κ. Κανελλόπουλος Παν. αναλαμβάνει την υποχρέωσιν της διατροφής των οικογενειών των αξιωματικών και οπλιτών αι οποίαι θα παραμείνωσι εις Τρίπολιν μη ακολουθούσαι του συζύγους των ή προστάτας των εις τον καθορισθέντα τόπον συγκεντρώσεως, διατάξας προς τούτο όπως υποβληθεί αυτώ κατάστασις ονομαστική των αξ/κών και οπλιτών ων αι οικογένειαι παραμένουσι εις Τρίπολιν μετά του αριθμού των μελών της οικογενείας των και τάς διευθύνσεις της κατοικίας των.

8.  Την διατροφήν των εις Σπέτσας συγκεντρωθησομένων αξ/κών και οπλιτών των τμημάτων του Β΄ Αρχηγείου Χωροφυλακής θα αναλάβει ο Υπουργός Αντιπρόσωπος της Ελληνικής Εθνικής Κυβερνήσεως κ. Κανελλόπουλος Παν.

Εφ’ ω συνετάγη το παρόν όπερ αναγνωσθέν και βεβαιωθέν υπογράφεται ως έπεται:

Ο Δ/ντής της ΥΙΙΙ ταξ. ΕΛΑΣ

ΣΠ. ΤΣΙΚΛΗΤΗΡΑΣ

Ο Αρχηγός

του Αρχηγείου Πελ/σου

ΔΙΟΝ. ΠΑΠΑΔΟΓΚΟΝΑΣ

Εθεωρήθη δια το ακριβές των όρων.

Δια τον Υπουργόν – Αντ/πον

Δ/ντήν Πελ/σου

Π. ΒΗΛΟΣ

Σμήναρχος

Ο ΕΛΑΣίτης Καπερνέκας μου είπε σχετικά: «Πριν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Τρίπολης, πέφτανε μέσα στην πόλη πολλοί πυροβολισμοί. Με εντολή του Σταύρου Νικολόπουλου (αυτός ήταν λοχαγός της σχολής Ευελπίδων και διοικητής μονάδας του ΕΛΑΣ) ο τηλεγραφητής Αργυράκης ήρθε σ’ επαφή μ’ έναν ταγματάρχη των ταγματασφαλιτών Στραβολαίμη ή Στραβόλαιμο.

‒     Τι πυροβολισμοί είν’ αυτοί; τον ρώτησε.

‒     Τα παιδιά πληροφορηθήκανε ότι θα βρεθεί ειρηνική λύση και πανηγυρίζουνε.

‒     Αν αρχίσουν να πανηγυρίζουν το ίδιο έξαλλα και οι δικοί μας ο κίνδυνος να μας ξεφύγει ο έλεγχος είναι πολύ πιθανός.

‒     Θα δώσω εντολή να σταματήσουνε…

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και οι περί αυτόν μπήκαν στην Τρίπολη. Είχα την ευθύνη της φύλαξης των αρχείων και τους ακολούθησα. Την άλλη μέρα ο ΕΛΑΣ μπήκε στην Τρίπολη».

Η ΕΛΑΣίτισσα Χρυσούλα Κουτίβα έδωσε μια χαρακτηριστική εικόνα: «Εμείς, μου είπε, μπήκαμε στην Τρίπολη ύστερα από τρεις ημέρες. Βρήκαμε μια πόλη σημαιοστολισμένη και χαρούμενη. Οι Τριπολιτσιώτες μας υποδεχτήκανε με μεγάλο ενθουσιασμό. Τραγουδούσαν και μας έρραιναν με λουλούδια. Η υποδοχή ήταν πολύ θερμή, αποθεωτική».

Τους ταγματασφαλίτες οδήγησε στις Σπέτσες μικτό τμήμα από 50 Άγγλους και 45 αντάρτες. Επικεφαλής των ανταρτών ήσαν οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ Χρ. Χριστοδουλόπουλος και Βρέντας. Στις Σπέτσες τους έκλεισαν στην Αναργύρειο Σχολή και τους φρουρούσε έως ότου έφυγαν για την Αθήνα το ίδιο μικτό τμήμα από άγγλους και αντάρτες.

(Από το βιβλίο μου

«Η Αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς.

σελ. 379, 380, 382).