Περί της αξιοκρατίας και της αξιοπιστίας των πολιτικών

Όλοι οι Έλληνες πολιτευόμενοι, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής τους εκστρατείας, υπόσχονται να διοικήσουν, εκλεγόμενοι, με δικαιοσύνη και αξιοκρατία. Και αυτό είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο των πολιτικών μας γιατί ποτέ δεν εφαρμόστηκε αφού γνώριζαν ότι, σε ένα αφόρητα κομματικό κράτος, όπου βασιλεύει η συναλλαγή και η οικογενειοκρατία, εάν την εφαρμόσουν, δεν θα δουν στα επόμενα εκλογικά αποτελέσματα, ούτε την ψήφο τους.

I.     Η αξιοκρατία γενικά

Αρχή της αξιοκρατίας είναι να επιλέγονται οι άξιοι για τα διάφορα αξιώματα και θέσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Υπήρξε διαχρονικό φαινόμενο και λειτούργησε από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να οργανώνεται κοινωνικά και να αποκτά την πολιτική του συνείδηση.

            Μέσα στον κοινωνικό και πολιτικό του χώρο αισθάνθηκε την ανάγκη να αξιοποιήσει τις ικανότητες και τις δυνάμεις του για μια ανώτερη και καταξιωμένη ζωή. Γι’ αυτό τα πνευματικά εφόδια και η φρόνηση απέκτησαν προτεραιότητα. Ορθά τονίζει ο αρχαίος φιλόσοφος Πυθαγόρας, πως κάθε άνθρωπος αξίζει τόσο, όσο άξιες είναι οι γνώσεις και οι σωστές σκέψεις του («Πάς άνθρωπος τοσούτου άξιος, όσον άξια γιγνώσκει και φρονεί». Ανθολόγιον Ιω. Στοβαίου).

            Η αξιοκρατία, εξάλλου, αποτέλεσε κύριο συστατικό της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας. Η ισονομία των Αθηναίων στην εποχή του Περικλή ήταν δεδομένη και τα δημόσια αξιώματα έπαιρναν οι πολίτες ανάλογα με την αξία, τις ικανότητες και δεξιότητές τους.

            Παράλληλα, και η κοινωνία επιδίωξε να αξιολογήσει αντικειμενικά τις ικανότητες των πολιτών για διάφορες θέσεις και αξιώματα. Την ανάγκη θέσπισης αξιοκρατικών κριτηρίων αισθάνθηκαν και οι ήρωες του ’21, από τα πρώτα βήματα της ελληνικής επανάστασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα της Επιδαύρου (1-1-1822(, το οποίο αναφέρει: «Όλοι οι Έλληνες εις όλα τα αξιώματα έχουσι το αυτό δικαίωμα∙ δοτήρ δε (=μοναδικό κριτήριο) τούτων μόνη η αξιώτης εκάστου».

            Η αξιοκρατία συνδέεται άμεσα με τη δικαιοσύνη, δεδομένου ότι η κοινωνία αξιολογεί τους πολίτες με κριτήρια δίκαια και αντικειμενικά.

Η σημασία της αξιοκρατίας

            Με την εφαρμογή της αξιοκρατίας η κοινωνία αναγνωρίζει την προσφορά του ατόμου και αναβαθμίζεται ποιοτικά. Στην πράξη γίνεται η εφαρμογή του γνωμικού: «Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση».   

            Ειδικότερα, η ύπαρξη της αξιοκρατίας στους κόλπους μιας κοινωνίας δικαιώνει τις προσπάθειες των ατόμων και επιβραβεύει τους κόπους και τις θυσίες, δημιουργεί πρότυπα ήθους και εργατικότητας και διαμορφώνει τον ηθικό χαρακτήρα των ατόμων. Τοποθετεί στον κρατικό οργανισμό ικανούς και υπεύθυνους πολίτες, πιστοποιεί την απόδοση και την παραγωγικότητα τόσο στον κρατικό όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Προβάλλει τους άριστους και αναπτύσσει την ευγενή άμιλλα, ενώ στιγματίζει το στενό συμφέρον και την ιδιοτέλεια. Στηρίζει το δημοκρατικό πολίτευμα, το οποίο τηρεί την αρχή της ισότητας, της ισονομίας και της ισοπολιτείας. Υπηρετεί τις ηθικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες (βλ. λ.) και διασφαλίζει ένα κράτος δικαίου.

Η αξιοκρατία ως ανάγκη της σύγχρονης ζωής

            Η αξιοκρατία αποτέλεσε ηθικό αίτημα κάθε εποχής και αντικείμενο ενδιαφέροντος κάθε πολιτείας. Είναι αναμφισβήτητη αλήθεια ότι όπου ισχύουν σωστά κριτήρια αξιολόγησης, εκεί τα άτομα και οι λαοί προοδεύουν. Αναδεικνύονται οι πλέον ικανοί στο είδος τους, οι άριστοι.

            Στη σημερινή όμως εποχή, εποχή της «ηθικής του συμφέροντος» και του αριβισμού (Βλ. λ.) είναι αρκετά δύσκολο να υποστηριχτεί η άποψη ότι η αρχή της αξιοκρατίας εφαρμόζεται σ’ όλες τις περιπτώσεις και στο βαθμό που θα έπρεπε. Συχνά παρατηρούνται, ιδιαίτερα σε διαγωνισμούς για την κατάληψη δημόσιων θέσεων, φαινόμενα αναξιοκρατίας, τα οποία αποκαρδιώνουν τους νέους. Τη διαπίστωση αυτή κάνει έγκριτος διανοητής στο δοκίμιό του «Οι ένοχοι»: «Οι νέοι αποκαρδιώνονται όταν βλέπουν πως, όταν πρόκειται να πληρωθεί μία θέση προβολής, μία θέση ηγεσίας, πνευματικής ή άλλης, εννιά φορές στις δέκα θα προτιμηθεί ο αναξιότερος». (Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος. Όρθιες ψυχές, σελ. 223.) 

            Επιβάλλεται λοιπόν, ως επιτακτική ανάγκη, η αναζήτηση των μεθόδων και κριτηρίων εκείνων που θα χρησιμοποιήσει η πολιτεία για την εκτίμηση του ποιού και της αξίας του πολίτη και τα οποία θα εγγυηθούν την ομαλή λειτουργία των θεσμών και του δημοκρατικού πολιτεύματος.

II.  Η αξιοπιστία και η σημασία της

Αναπόσπαστο μέρος της αξιοκρατίας είναι και η αξιοπιστία των πολιτικών που πρέπει να αποδεικνύουν με τα έργα τους ότι οι προεκλογικές τους εξαγγελίες δεν ήταν υποσχέσεις κενές περιεχομένου, αλλά συμβόλαια με τον λαό για την πρόοδο της χώρας.

            Η αξιοπιστία αναβαθμίζει βασικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

            Στον ηθικό τομέα, η αξιοπιστία προσδίδει προσωπικό κύρος και δύναμη στο άτομο. Ο αξιόπιστος εκτιμάται ως φερέγγυο πρόσωπο όταν πρόκειται για τη διεκπεραίωση σοβαρών υποθέσεων και ζητημάτων. Προβάλλεται η συνέπεια του ως αρετή, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

            Στον κοινωνικό τομέα, η αξιοπιστία εδραιώνει το αίσθημα της εμπιστοσύνης του πολίτη προς την πολιτεία. Ο πολίτης εμπιστεύεται την εξέλιξη και πρόοδο του στην πολιτική ηγεσία. Η αξιοπιστία των ηγετών δημιουργεί τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας.

            Στον πνευματικό τομέα, ιδιαίτερα στον επιστημονικό, η αξιοπιστία έχει ουσιαστικό ρόλο. Η επιστήμη χρησιμοποιεί αξιόπιστες μεθόδους για την ανακάλυψη της αλήθειας. Με την παρατήρηση και το πείραμα η επιστήμη καταλήγει σε αντικειμενικά συμπεράσματα και διαμορφώνει ένα σύστημα αξιόπιστων γνώσεων. Είναι γεγονός ότι όσο πιο κοντά είναι η επιστήμη στην αλήθεια, τόσο πιο αξιόπιστη γίνεται, κι έτσι συντελεί στην άνοδο του πνευματικού και πολιτισμικού επιπέδου του ανθρώπου.

Η αξιοπιστία στον σημερινό κόσμο

            Η αξιοπιστία στο σημερινό κόσμο, ιδιαίτερα στις σύγχρονες διαπροσωπικές σχέσεις, δεν υπάρχει στο βαθμό που πρέπει. Η ηθική και κοινωνική κρίση κλόνισε, από τη μια πλευρά, το αίσθημα της εμπιστοσύνης του ανθρώπου προς τους συνανθρώπους του, ενώ, από την άλλη, αλλοτρίωσε την προσωπικότητα του ανθρώπου και μείωσε την αξιοπιστία του. Γενικότερα ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι πάντοτε συνεπής στις υποχρεώσεις του, επομένως δεν είναι αξιόπιστος. Το φαινόμενο της αναξιοπιστίας παρατηρείται στον επαγγελματικό, πολιτικό και κοινωνικό χώρο. 

            Η έλλειψη εμπιστοσύνης αποτελεί τροχοπέδη για την ομαλή λειτουργία όλων των κοινωνικών και πολιτικών φορέων. Επομένως, ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να συνειδητοποιήσει τις ευθύνες του και να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του. Τότε μόνο είναι δυνατό να αποκτήσει κύρος και να γίνει χρήσιμος στον εαυτό του και στην κοινωνία.

III.                Τι είπαν για την πολιτική και τους πολιτικούς

1)     «Όταν οι πολιτικοί κάνουν σχέδια και υπόσχοντας αξιοκρατία ο Θεός ξεκαρδίζεται στα γέλια».

2)     «Πολιτική είναι η Τέχνη να αρπάζεις τα λεφτά των πλουσίων και τις ψήφους των φτωχών, με το πρόσχημα ότι προστατεύεις τους μεν από τους δε» (Ιούλιος Μισελιέ)

3)     «Μπορεί να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους για όλο το καιρό, αλλά όχι όλους για όλο το καιρό» (Αβραάμ Λίνκολν 1605 – Πρόεδρος των ΗΠΑ)

4)     Το «δις εξαμαρτείν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού» (Μένανδρος) που ερμηνευόμενον λέγει «το να εξαπατάς δύο φορές τον ίδιο άνθρωπο δεν γίνεται από άνδρα σοφό», αλλά μπορεί παραφρασμένο να γίνει το «δις εξαπατάν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού» δηλαδή «το να εξαπατάς κάποιον δύο φορές για τον ίδιο λόγο και αιτία δεν είναι ίδιον σοφού ανθρώπου αλλά βλακός πολιτικού».

Συμβουλή στους εκλογείς των προσεχών εκλογών: «Μέμνησθε και ψηφίσατε ελευθέρως και αμετανοήτως»!! γιατί μετά την απομάκρυνση από την ψηφοκάλπη ουδέν λάθος αναγνωρίζεται! Και μην λησμονείτε ότι η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. «Με τη σφαίρα μπορείτε να σκοτώσετε έναν εχθρό, με την ψήφο σας όμως μπορείτε να σκοτώσετε το μέλλον των παιδιών σας». (Αβραάμ Λίνκολν)

5)     «Αυτός που δεν ξέρει τίποτε και νομίζει πως ξέρει τα πάντα, δείχνει μια ξεκάθαρη κλίση στην πολιτική» (Μπέρναρ Σω)

Μήπως σας θυμίζει κάποιον;

6)     «Ένας καλός πολιτικός πρέπει να έχει το δέρμα του ιπποπόταμου, τη μνήμη ενός ελέφαντα, την υπομονή ενός κάστορα, την καρδιά ενός λιονταριού, το στομάχι της νυχτερίδας και το χιούμορ μιας καρακάξας. Οι ιδιότητες αυτές δεν έχουν βέβαια αξία χωρίς την επιμονή ενός του μουλαριού». (Ουΐνστων Τσώρτσιλ)

7)     Ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης αναφέρει στο έργο του «ΙΣΤΟΡΙΑΙ» ότι «πρώτιστο μέλημα του δημαγωγού (πολιτικού) είναι να ‘ναι πρόσκαιρα ευχάριστος (αρεστός) και όχι μακροχρόνια χρήσιμος (άριστος) (εξ άλλου η αριστία καταργήθηκε!!)

8)     Ο όρκος της πόρνης μοιάζει με τον όρκο του πολιτικού. Και οι δύο ορκίζονται σε όποιον απευθύνονται» (Δίφιλος ο Σίφνιος – Επικός ποιητής του 7^ου π.Χ. αιώνα)

9)     «Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν τον κόσμο κυβερνούν κάποιοι έξυπνοι που μας δουλεύουν ή κάποιοι ηλίθιοι που μιλάνε σοβαρά» (Μαρκ Τουαίην – Αμερικανός συγγραφέας)

10)  «Η αργία γέννησε τη πενία, η πενία γέννησε την πείνα. Η πείνα παρήγαγε την όρεξη. Η όρεξη γέννησε την αυθαιρεσία. Η αυθαιρεσία γέννησε την ληστεία. Η ληστεία γέννησε την πολιτική. Ιδού η αυθεντική καταγωγή αυτού του τέρατος» που λέγεται πολιτική (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Έλληνας συγγραφέας)

11)  «Αν θέλετε την εύνοια των μαζών, πρέπει να λέτε τα πιο ηλίθια και τα πιο χοντρά ψέματα» (Αδόλφος Χίτλερ) (Σαν κάποιον να μου θυμίζει;!!)

12)  Πολιτικός είναι κάποιος που διαιρεί τους ανθρώπους σε δύο τάξεις: σε υποχείρια και σε εχθρούς (Φρίντριχ Νίτσε)

13)  Δεν υπάρχει πιο ακριβής ένδειξη κακής οργάνωσης της πολιτείας από την αφθονία γιατρών και νομικών» (Πλάτων) (ίσως και πολιτικών;)

14)  «Τρία πράγματα δεν κάνεις στην πολιτική: δεν υποχωρείς, δεν ανακαλείς και δεν παραδέχεσαι τα λάθη σου» (Ναπολέων Βοναπάρτης). «Μπορείς όμως να ισχυρισθείς ότι αυταπατήθηκες!! Εξάλλου στην πολιτική η βλακεία δεν είναι μειονέκτημα» (ο ίδιος)

15)  «Στην πολιτική υπάρχουν πράγματα που λέγονται αλλά δεν γίνονται αλλά και πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται» (Κων/νος Καραμανλής)    

16)  Πολιτική είναι η ικανότητα να παρουσιάζεις σήμερα τι θα γίνει αύριο και να εξηγείς αύριο γιατί αυτό δεν έγινε» (Ουίνστον Τσώρτσιλ)

17)  «Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο: Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική» (Άλμπερ Καμύ – Γάλλος συγγραφέας)

«Στην πολιτική είναι τα μέσα που καθαγιάζουν τον σκοπό και ποτέ ο σκοπός τα μέσα» (ο ίδιος) 

18)  «Η πολιτική είναι η τέχνη να σε υπηρετούν οι άνθρωποι ενώ τους κάνεις να πιστεύουν ότι τους υπηρετείς εσύ» (Louis Dumur – Γάλλος συγγραφέας)

19)  «Επειδή ένας πολιτικός ποτέ δεν πιστεύει αυτά που λέει εκπλήσσεται όταν οι άλλοι τον πιστεύουν» (Σαρλ Ντε Γιωλ).

«Προκειμένου να γίνει αφέντης, προσποιείται τον υπηρέτη» (ο ίδιος)

20)  «Στην πολιτική, ηθική δεν υπάρχει, υπάρχει μόνον σκοπιμότητα» (Βλαδίμηρος Λένιν)

21)  «Η πολιτική είναι αναίμακτος πόλεμος. Ο πόλεμος είναι αιματηρή πολιτική» (Μάο τσε Τανγκ)

22)  «Ποιοι κυβερνούν; Οι Ευρυπρωκτοί» (Αριστοφάνης)

23)  «Η πολιτική είναι μεγάλη τέχνη. Πείθει τους ανθρώπους να πληρώσουν γι’ αυτά που τους κλέψανε» (Andrzej Majewski – Πολωνός συγγραφέας)

24)  «Ποτέ μην πιστεύεις τίποτα στην πολιτική, μέχρι να διαψευσθεί επίσημα» (Όττο φον Μπίσμαρκ)

«Μη λησμονείς, η πολιτική καταστρέφει το χαρακτήρα» (ο ίδιος)

25)  «Οι πολιτικοί που τους ενοχλούν τα Μέσα Ενημέρωσης είναι σαν τους ναυτικούς που τους πειράζει η θάλασσα» (Enoch Powell – Βρετανός πολιτικός)

26)  «Στην πολιτική, ο ίσιος δρόμος είναι αδιάβατος» (Χαρολντ Μακμίλλαν – Βρετανός Πρωθυπουργός)

27)  «Οι πολιτικοί είναι παντού ίδιοι. Υπόσχονται να χτίσουν γέφυρες ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ποτάμια» (Νικίτα Χρουστσόφ – Σοβιετικός ηγέτης)

28)  «Στην πολιτική, διαδέχεται κανείς ηλίθιους που αντικαθίστανται από ανίκανους» (Ζωρζ Κλεμανσώ – Γάλλος πρωθυπουργός)

29)  «Η πολιτική είναι η τέχνη να εμποδίζεις τους ανθρώπους να ανακατεύονται σε όσα τους αφορούν» (Πωλ Βαλερό – Γάλλος ποιητής)

30)  «Οι διεφθαρμένοι πολιτικοί είναι δυσφήμιση για το υπόλοιπο δέκα τοις εκατό» (Χένρι Κίσινγκερ – Αμερικανός πολιτικός)

31)  «Στην πολιτική δύο πράγματα έχουν σημασία: το πρώτο είναι τα λεφτά αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ ποιο είναι το δεύτερο» (Μark Hanna – Αμερικανός πολιτικός)

32)  «Μπορεί να είναι αλήθεια ότι δεν μπορείς να εξαπατήσεις όλους τους ανθρώπους για πάντα, μπορείς όμως να εξαπατήσεις αρκετούς από αυτούς για αρκετό καιρό, ώστε να κυβερνάς μια χώρα» (Γουίλ Ντιράν – Αμερικανός ιστορικός) (κάτι μου θυμίζει, αλλά τι μου θυμίζει; τι μου θυμίζει;)

33)  «Ένας πολιτικάντης σκέφτεται τις επόμενες εκλογές. Ένας πολιτικός τις επόμενες γενιές» (Άρθουρ Κλαρκ – Βρετανός συγγραφέας). Όποιος βρει αυτόν τον πολιτικάντη κερδίζει χρυσούν ωρολόγιον!!

34)  «Πολιτική είναι η τέχνη να ψάχνεις για προβλήματα, να τα βρίσκεις παντού, να κάνεις λάθος διάγνωση και να εφαρμόζεις λάθος λύσεις» (Groucho Mara – Αμερικανός κωμικός) 

35)  «Η πολιτική είναι μια πάλη συμφερόντων μεταμφιεσμένη σε αγώνα αρχών» (Αμβρόσιος Μπηρς – Αμερικανός συγγραφέας).

Σεπτέμβριος 2018

Για την επιλογή των αποφθεγμάτων

Νίκος Γ. Δήμου

Φιλίστωρ Οικονομολόγος

info@pasysyate.gr