ΙΣΤΟΡΙΑ,ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ,ΠΑΡΑΔΟΣΗ.: ΟΙ ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ανά τούς αιώνες…

Πέμπτη 13 Μαρτίου 2014

ΟΙ ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ανά τούς αιώνες…

Οι πλημμύρες συνδέονται με υλοτόμηση, αλλά και συνεχή βόσκηση των ορεινών όγκων στις παρυφές του Αθηναϊκού πεδίου, δραστηριότητες οι οποίες είχαν δυσμενείς συνέπειες στη συγκράτηση του νερού από το έδαφος. Για την ακρίβεια, η περιοχή από το Βοτανικό έως την πλατεία Εσταυρωμένου (Αιγάλεω) είναι φυσική λεκάνη απορροής του Κηφισού ποταμού, ο οποίος πηγάζει από την Πάρνηθα. Αν και …θέρους δεν μειούται τελέως (Στράβων Αττική), τις εποχές των βροχών, ο Κηφισός μπορούσε να γίνει εξαιρετικά καταστροφικός, καθώς στην αρχαιότητα, αλλά και πριν ακόμα εγκιβωτιστεί στη σημερινή τεχνητή κοίτη, έρεε ανεξέλεγκτος.

Η κατασκευή γεφυριών, ξύλινων ή λίθινων, για την διάβρωση του Κηφισού πρόβαλε ως επιτακτική ανάγκη. Ένα τετράστιχο μας πληροφορεί ότι κάποιος Ξενοκλής, είχε κατασκευάσει μια γέφυρα στον Κηφισό το 320 π.χ. και κατέστησε τη διάβαση του ποταμού ασφαλή.

Οι Μυκηναίοι κατασκεύασαν γέφυρες από ογκόλιθους, οι οποίες είχαν ένα εκφορητικό

σύστημα με τη χρήση λίθινων προβολών (δηλαδή το πάνω μέρος να προβάλλει

περισσότερο από το κάτω), με αποτέλεσμα να σχηματίζουν ψευδο-θόλους με

τριγωνική διατομή. Η φάση αυτή τελείωσε περίπου το 200 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι

εισήγαγαν τη χρήση επεξεργασμένων πέτρινων πλακών στην κατασκευή των γεφυρών.

Μυκηναϊκή γέφυρα Καζάρμας

Οι Ρωμαίοι, πέρα από τη χρήση επεξεργασμένων πλακών,

χρησιμοποίησαν, επίσης, την αψίδα με ημικυκλικό τόξο για την κατασκευή γεφυρών

και κυρίως υδραγωγείων.Μία εξέλιξη αυτού του σχεδίου ήταν οι αψίδες με

οξυκόρυφα τόξα, τα οποία είναι επηρεασμένα από τους ανατολίτικους πολιτισμούς.

Τα τοξωτά γεφύρια, πολλά από τα οποία κατασκευάστηκαν κατά το 18ο και 19ο

αιώνα, αποτελούν αξιόλογα έργα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, με λεπτά τόξα, γερά

βάθρα και τα οποία έχουν μεγάλη αισθητική αξία. Συνήθως, στη κορυφή του τόξου

είναι πολύ στενά. Τα γεφύρια αυτά ήταν αρχικά ξύλινα, αλλά στη συνέχεια κατασκευάστηκαν

από πέτρα, η οποία ήταν ανθεκτική, ομοιόμορφη, συμπαγής, χωρίς ρωγμές και με

αντοχή στην διάβρωση. Στην Ήπειρο, τα γεφύρια αυτά ήταν από σχιστόλιθο. Για την

κατασκευή τους, πρώτα στηνόταν ο ξυλότυπος και εν συνεχεία η κατασκευή

προχωρούσε παράλληλα σχηματίζοντας το τόξο. Οι γέφυρες αυτές δεν χρησιμοποιούν

κονίαμα. Το σημείο που επιλεγόταν για την κατασκευή της γέφυρας ήταν κάποιο

στένωμα του ποταμού, ενώ οι βράχοι στις όχθες ήταν σημεία στήριξης των βάθρων

της γέφυρας. Το πόσα τόξα θα χρειάζονταν για τη κατασκευή εξαρτώταν από το

πλάτος του ποταμού. Συχνά υπήρχαν μικρότερα τόξα στα σημεία πρόσβασης. Πολλά

από αυτά τα γεφύρια καταστράφηκαν και στη συνέχεια ξαναχτίστηκαν. Σήμερα

σώζονται σε όλη την Ελλάδα τουλάχιστον 1.500 πέτρινα τοξωτά γεφύρια.

Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑΚΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΣΙΝΑ

Η πιο καλά διατηρημένη γέφυρα του Ελευσινιακού Κηφισού (σημερινού Σαρανταπόταμου) βρίσκεται στη θέση καλό πηγάδι, ένα χιλιόμετρο περίπου από το ιερό της Ελευσίνας και είναι έργο του Αυτοκράτορα Αδριανού (124-5 μ.χ.).

Η γέφυρα του Ελευσινιακού Κηφισού

Η ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ

Άλλη μια γέφυρα, άγνωστη έως τώρα, ήρθε στο φως στο σταθμό Ελαιώνας. Σε βάθος 6,5 μέτρων αποκαλύφθηκαν τρία βάθρα από τη θεμελίωση της γέφυρας, καθώς και ενός από τα τόξα της. Με απόφαση του ΥΠ.ΠΟ.Τ, εγκρίθηκε η προσωρινή απόσπαση των βάθρων, τα οποία εκτίθενται στην πλατεία του σταθμού.

Σχεδιαστική αναπαράσταση της αρχαίας γέφυρας. Υπολογίζεται ότι είχε ύψος 6μ., μήκος το λιγότερο 30μ. και στηριζόταν σε 5 τόξα τουλάχιστον. Με χρώμα επισημαίνονται τα τρία βάθρα που αποκάλυψε η ανασκαφική έρευνα

Βάθρα θεμελίωσης αρχαίας γέφυρας, όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή

Τα βάθρα μετά την επανατοποθέτηση τους

Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α΄ ΣΤΟΝ ΚΗΦΙΣΟ ΠΟΤΑΜΟ (ΑΧΑΡΝΑΙ)

Στην περιοχή των Αχαρνών, κάτω από την πολύβοη λεωφόρο
Καραμανλή και πάνω από τα εκφυλισμένα νερά του Κηφισού, υπάρχει μία
μοναδική για το Αττικό λεκανοπέδιο γέφυρα.

Ο Χριστιανός ,
Γουλιέλμος – Φερδινάνδος – Αδόλφος – Γεώργιος, ευρύτερα γνωστός ως Γεώργιος Α΄,
που υπήρξε ο μακροβιότερος βασιλιάς των Ελλήνων, από το 1863 μέχρι το 1913
και ήταν ο δεύτερος κατά σειρά Βασιλιάς
της νεότερης Ελλάδας μετά τον Όθωνα αλλά και αρχηγός νέου Βασιλικού Οίκου, έδωσε εντολή να χτιστεί μια γέφυρα πάνω από τα άγρια νερά του Κηφισού. Έτσι και
έγινε. Το επιβλητικό τοξωτό γεφύρι χτίστηκε από πελεκημένη πέτρα, ενώ στις δύο
του όψεις τοποθέτησαν το χαρακτηριστικό μονόγραμμα του οίκου του.

Το βασιλικό οικόσημο του Γεωργίου Α΄ στον Κηφισό ποταμό

Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΡΟΗΣ (ΑΘΗΝΑ)

Κάτω από την Καλλιρρόης, βρίσκεται μια τρίτοξη παλαιά πέτρινη γέφυρα

(εποχής Όθωνα) της αρχαίας κοίτης του Ιλισού, που σώζεται μέχρι σήμερα.

Η γέφυρα σήμερα, μπορεί να μας “μαρτυρήσει” μερικά

στοιχεία που αφορούν την ιστορία της. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα, η πολύ

δυσδιάκριτη επιγραφή που υπάρχει χαραγμένη πάνω ακριβώς από το μεσαίο τόξο

αναγράφει:

ΕΠΙ ΟΘΩΝΟΣ Α΄

ΔΗΜΑΡΧΟΥΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΝΙΑΡΗ Ο ΔΗΜΟΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΤΗΝ

ΓΕΦΥΡΑΝ ΕΔ……….

Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΔΟΥΚΙΣΣΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ ΣΤΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙ

Η πεντάτοξη μαρμάρινη γέφυρα της δούκισσας, στα όρια των
δήμων Μελισσίων – Βριλησσίων

είναι κτισμένη με πεντελικό
μάρμαρο. Τα πέντε τόξα της έχουν όλα ακτίνα μήκους 3 μ. Κάτω από αυτή, κυλά ένα
από τα ρυάκια, τα οποία σχηματίζουν τον Κηφισό ποταμό. Από τη γέφυρα έχουν
αφαιρεθεί τα μαρμάρινα στηθαία της (σε άγνωστο χρόνο), με αποτέλεσμα να έχει
χάσει μέρος της αίγλης της, αλλά και να μην γίνεται εύκολα αντιληπτή η παρουσία
της από τους διερχόμενους περαστικούς.

Η γέφυρα κατασκευάσθηκε το 1841-1842, από το μηχανικό
Αλέξανδρο Γεωργαντά, στη θέση όπου κατά την αρχαιότητα υπήρχε γέφυρα, πάνω από
την οποία διερχόταν η Οδός Λιθαγωγίας.

ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΕΦΥΡΙ

Στην περιοχή των Αχαρνών υπάρχει ένα μικρό τοξωτό γεφύρι. Στην κορυφή του που αχνοφαίνεται ένα σύμβολο (εικάζω πως είναι το οικόσημο του Γεωργίου Α΄) και έχει ημερομηνία 1899. Μεταγενέστερα μετατράπηκε σε βάση για να περάσει από πάνω του ο σιδηρόδρομος, ενώ πλευρικά του περνάει ένα σύγχρονο τμήμα του Αδριάνειου Υδραγωγείου, το υδραγωγείο της Κοντίτας.