Δημοθοινία προς τιμήν της Αγίας Παρασκευής

 Εορτάζει σήμερα ο Ναός της Αγίας Παρασκευής Αμοργού και κατά το πολυετές έθιμον τελείται πανήγυρις την παραμονήν και την κυριώνυμον ημέραν.  Η πανήγυρις αυτή έχει εξελιχθεί στην μεγαλυτέραν εν τη Νήσω μετά της Παναγίας Χοζοβιωτίσσης η οποία τώρα δυστυχώς ατόνησε, ενώ ήταν η κορυφαία και μοναδική  επί πολλά έτη.

Στους χώρους γύρω από τον Ναόν, προσφέρεται γεύμα, το περίφημον «πατατάτον» ήτοι κρέας βραστόν με πατάτες, τα λοιπά χρειώδη και με εξέχουσαν  μαγειρικήν τέχνην,  θαυμαστής γευστικότητος. Έχει δε καταστεί πανελληνίως και παγκοσμίως γνωστή αυτή η εορτή και κάθε χρόνον οι επισκέπτες Έλληνες και ξένοι είναι πολλοί.  Το φαγητόν προσφέρεται δωρεάν. Σήμερα υπολογίζεται ότι θα προσέλθουν και θα γευματίσουν πλουσιοπαρόχως κάπου  τρεις χιλιάδες (3.000) άτομα. Περίπου διπλάσιοι από τους κατοίκους του Νησιού.

Για την παρασκευήν αυτού  του όγκου φαγητού, έχουν προσφερθεί, τάματα ή αλλιώς πως,

Κατσίκες 170,  περίπου 2.500 κιλά και ένα μοσχάρι 150 κιλών.

Πατάτες περίπου 1.600 κιλά και τα ανάλογα λάδια και λοιπά αναγκαία. Αλεύρι χίλια πεντακόσια (1.500) κιλά για  Ψωμί, ήτο   δέκα τέσσερις (14) φουρνιές, με πενήντα (50) ψωμιά, δύο κιλών το καθένα  σε κάθε φουρνιάν. Το ψωμί είναι εφτάζυμον. Να σημειωθεί ότι υπάρχει και κρέας βραστόν, εκτός από το πατατάτον.

Ρεβύθια, σαράντα (40) κιλά και αυτό,  επειδή σήμερα είναι  Τετάρτη και κάποιοι υπερθρησκευόμενοι νηστεύουν το κρέας!!  Η Εκκλησιαστική  Επιτροπή  φρόντισε να τους έχει παρασκευάσει νηστίσιμον  φαγητόν. Προς τούτον παρεσκεύασε φαγητόν με ρεβύθια.  Κατά την γνώμην μου κακώς.

 Η  προετοιμασία αρχίζει προ επταημέρου. Είναι εθελοντική από γυναίκες και άνδρες για το καθάρισμα της πατάτας, του κρέατος, της μαγειρικής και τις άπειρες άλλες ασχολίες οι  οποίες δεν φαίνονται, αλλά  και δεν μπορούν και συλληφθούν πόσες είναι, μέσα και έξω από τα μαγκιπειά.  Νέοι και  νέες προσφέρονται για το σερβίρισμα και όλες τις εξυπηρετήσεις των συνεορταστών.

Στους εθελοντές προσφέρεται, συμβολικώς, ένα ψωμί μετά το πέρας της εορτής. Καζάνια, πιάτα (πηλίνια) πηρούνια, κουτάλια και λοιπά είναι της Εκκλησίας.

Οι θρησκευτικές αυτές εκδηλώσεις που τελούνται στην Αμοργόν (και σε όλην την  Ελλάδα) δεν είναι άμοιρες από όμοιες στην  Αρχαιότητα. Αξίζει για την περίπτωση της Αμοργού να αναφέρομεν την παρακάτω εορτήν, η οποία καταδεικνύει, πλήθος λεπτομερειών, ιστορικών και θρησκευτικών, ασυλλήπτων για τα σημερινά δεδομένα, όπως παρατίθενται στο βιβλίον μου  «Λαογραφικόν Λεξικόν Αμοργού».

«Ιτώνια, τα, ή, Ιτωνίων εορταί, αι, = Αγροτικές εορτές, τελούμενες στην Αρκεσίνην και την Μινώαν Αμοργού, από αρχαιοτάτων χρόνων, προς τιμήν της Ιτωνίας Αθηνάς. Η προσηγορία προέρχεται από την πόλην Ίτων της Θεσσαλίας, όπου λατρεύτηκε αρχικώς. Λεπτομερή περιγραφήν του τελε­τουργικού ευρίσκομεν σε σωζόμενες επιγραφές της Αμοργού, από του Γ' π.Χ. αιώνος. Οι εορταστικές εκδηλώσεις διαρκούσαν εξ (6) ημέρες και πε­ριελάμβαναν πομπήν, θυσίαν, δύο βοών στον Δίαν και ενός στην Αθηνάν και, ευωχίαν. Οι συνεορταστές εντόπιοι ή παρεπιδημούντες ξεπερνούσαν τους επτακόσιους. Στις εορτές της Μινώας αναφέρονται και «ιερουργοί» της Ιτωνίας Αθηνάς. Ήσαν δε οι ιερουργοί της Αμοργού «σωματείον αρ­χαίων ιερέων της Ιτωνίας Αθηνάς», κατά τον Leerivain, σε μελέτην του το 1913. Οι εορταστικές αυτές εκδηλώσεις, διεσώθησαν μέχρι σήμερον και έλαβαν μορφήν χριστιανικών θρησκευτικών εορτών, τελουμένων με ξεχωριστήν αφοσίωσην και λαμπρότητα. Ετελούντο, του Σταυρού, του Αγίου Ιωάννου στο Ρίχτι, της Καστριανής, της Επανωχωριανής, της Αγίας Παρασκευής και δεκάδες άλλες. Σήμερον κυρίαρχες και με μεγίστην συμμετοχήν συνεορταστών, απέμειναν οι δύο τελευταίες. Ένιοι από τους συ­νεορταστές, είναι και συνερανιστές, συνήθως με την μορφήν ταμάτων. Η κοινή αυτή εστίαση μας φέρει στην μνήμην όμοια αναφερόμενα  στις αρ­χαίες επιγραφές της Αμοργού, αλλά και την δημοθοινίαν, δηλ. προσφοράν γεύματος και ευωχίαν του κοινού».

Αναγκαίον κρίνομεν να ερμηνεύσομεν κάποιες λέξεις, γιατί οι κάτοχοι της Γλώσσης μας όλον και περιορίζονται επικινδύνως.

Δημοθοίνια, τα, και Δημοθοινία, η,= φαγητόν και ευωχία πολλών μαζί. Συμπόσιον. Από το ρήμα Θοινάω =   τρώγω, ευωχούμαι, φιλεύω, φιλοξενώ. Από την ρίζαν αυτού του ρήματος προέρχεται η λέξη Θώς = τσακάλι.

Μαγκιπείον, το, = χώρος όπου μαγειρεύονται τα φαγητά και γίνονται όλες οι προεργασίες. Από την Βυζαντινήν λέξη Μάγκιπος  = μάγειρας.

Αρκεσίνη και Μινώα, πόλεις Κράτη της Αρχαιότητος, με δικά τους νομίσματα.  Η πρώτη είναι και σήμερα Χωριόν.

Πηλίνι, το, = κυκλικόν σκεύος, ανυψωμένων πέριξ  τοιχωμάτων για χρήση φαγητών.Καλήν  όρεξην και

Χρόνια πολλά για την Ημέραν.

Μιχαήλ Στρατουδάκης